‘Gelovigen waren voor mij een uitheemse soort’
‘Als je tegen het homohuwelijk bent, rot je maar op naar Saoedi-Arabië’. Het gaat er heftig aan toe in het nieuwe EO-programma Rot op met je Religie dat maandagavond 16 januari start. Atheïst, filosoof, ecohumanist en lid van het Humanistisch Verbond Floris van den Berg deed er aan mee om het debat over de ‘schadelijke’ kanten van religie te voeren. Hij blijft zich verbazen.
Door webredactie
Waarom zei je ‘ja’ toen de EO je belde?
“Ik vind het belangrijk om het debat over de schadelijke kant van religie te blijven voeren. Over jongensbesnijdenis, de onderdrukking van vrouwen, discriminatie van homo’s of de indoctrinatie van kinderen op scholen. De minachting van de waarheid, in mijn ogen.”
En je bereikt meer mensen?
“Ja, dat is zo. Ik schrijf boeken en geef lezingen, maar het publiek dat je daarmee bereikt is niet geweldig groot. Of dat lukt? Dat hangt er vanaf hoe ik word neergezet. Een andere reden was om eens uit mijn atheïstische bubbel te stappen. Ik heb het experiment om twee weken lang met gelovigen samen te leven als een antropologisch veldwerk gezien.”
Hoe was het?
“Heftig! De hele dag door discussies en ruzies. We moesten echter wel met z’n zessen in één huis verblijven. Het lukte om een modus vivendi te vinden. We konden de conflicten heel goed indammen en tijdens het eten vriendelijk met elkaar omgaan.”
Hoe reageerden de mensen in je omgeving?
“Mijn vrouw vindt het belachelijk dat ik hier aan meedoe. Ze is bang voor de beeldvorming die het kan opleveren: de bozige en fanatieke atheïstische mannen versus de geduldige gelovigen die aangevallen worden. Aan de andere kant, ik ben ook boos en ‘anti’. Ik vind het moreel verwerpelijk dat mensen hun kinderen besnijden net als ik vlees eten immoreel vind. Ik hoop dat duidelijk wordt dat mijn boosheid komt uit morele verontwaardiging over de schade die aan mensen wordt toegedaan.
Ik denk overigens dat wel duidelijk wordt dat ik als humanist vooral een positieve levensbeschouwing heb en mijn bestaan geen zin hoeft te geven door alleen maar ‘anti’ te zijn. Ik vond het ook heel leuk om samen met iedereen te koken bijvoorbeeld, wel kookte ik uitsluitend veganistisch.”
In al je antwoorden schemert ‘een kloof’ door?
“Ja, ik kom uit een soort bubbel van ‘normale’ mensen. Ik heb bijna geen contacten met gelovigen. Gelovigen waren voor mij een uitheemse soort. Nu moest ik heel intensief met deze mensen optrekken en kwam ik in contact met mensen die er werkelijk volslagen idiote ideeën op na hielden, zoals dat de aarde zesduizend jaar oud is.”
Mmhh, zo te horen heeft het je blik op religie en de religieuze mens niet erg veranderd?
“Gelovigen hebben een pantser voor de rede. Discussie is nutteloos. Mijn visie op hen is er niet positiever op geworden.”
Waarom zouden humanisten hier ook naar moeten kijken?
“Hoeft niet hoor. We komen wellicht over als boze mannetjes en dat komt ook omdat het ook niet altijd lukt goed in gesprek met ze te komen. Het is alleen maar frustrerend om te zien misschien. Dus pak liever een goed boek. Voor de gelovigen zou ik zeggen: ga kijken, dat zet je aan het denken. Als de EO de helft van zijn leden verliest, dan ben ik meer dan tevreden (spottend..).”
Wat was het meest confronterend?
“Dat er een excursie was naar een publieke jongensverminking; een islamitisch besnijdenisritueel bij een jongetje. Ik heb geweigerd mee te gaan. Overigens zei de joodse deelneemster off camera dat ze haar jongens niet had laten besnijden en ze gebruikte daarvoor dezelfde argumenten als ik… verbijsterend.”
Het ‘grote publiek’ kan jou zien als vertegenwoordiger van alle humanisten en atheïsten in Nederland? Heb je daar over nagedacht?
“Ja, ik kan alleen maar zeggen dat ik overtuigd lid ben van het Humanistisch Verbond. Maar ik vind ook dat religie niet met respect behandeld moet worden. De religieuze mens wel, want ieder mens verdient respect, maar religie als ideologie niet. Ik spreek vanuit mezelf. Ik spreek over religie-gekkies en ik vind ze ook volslagen idioot. Ik zeg dat ook tegen ze.”
Helder, maar als je kijkt naar jouw doel – de ‘gekte’ van religie bestrijden – en het middel – harde polemiek. Is de dialoog en empathie dan niet effectiever, in ieder geval om elkaar beter te begrijpen?
“Misschien, maar daar is Boris van der Ham (voorzitter van het Humanistisch Verbond) toch al voor (lachend..) Dat is ook prima. Ik doe het op mijn manier. Ik hoef ook niet te begrijpen waarom mensen dingen doen die onethisch zijn, ze moeten het gewoon niet doen! Ik heb het dan over jongensbesnijdenis bijvoorbeeld. Als het om dat soort dingen gaat, ben ik niet lief en begripvol. (na een pauze)… Er zullen ook leden van het Humanistisch Verbond zijn die zeggen: ‘je had het zo moeten doen of zo… meer begrip moeten tonen bijvoorbeeld. Prima, doe het zelf zo. Overigens valt het mij dan op dat mensen dan vallen over mijn toon, ze zich daar boos over maken, dat benadrukken. Maar niet boos worden over de verminking door het besnijden van jongens door joden en moslims, de achtergestelde positie van de vrouw, of homohaat. Ik vind dat verbluffend.”
Bekijk de trailer op de website van Tuvalu media
Vanaf 16 januari. Kijk voor de uitzenddata op de site van de npo.nl
